WYNIKI WYBRANYCH BADAŃ NA ŚWIECIE

Badania prowadzone pod patronatem WHO od połowy lat 80-tych wykazują, że pewne praktyki postępowania pielęgnacyjnego z noworodkiem (spanie w pozycji na brzuchu, miękkie posłanie, ciężka odzież, brak karmienia piersią oraz wspólne spanie) są powiązane z podwyższonym ryzykiem SIDS. Najważniejszym czynnikiem zwiększającym to ryzyko wydaje się być spanie przez dziecko w pozycji na brzuchu. W państwach, gdzie zalecano, żeby dzieci nie kłaść na brzuchu, nastąpił radykalny spadek śmiertelności wywołanej SIDS¹. Publiczne kampanie zdrowotne zalecające rodzicom, by nie układali dzieci do snu w pozycji na brzuchu, przyniosły radykalną redukcję wskaźnika śmiertelności wywołanej SIDS, bo o ok. 50%. Decyzja rodziców, jak ułożyć dziecko do snu, zależy od wielu czynników, w tym od ogólnie przyjętych norm i porad otrzymanych od personelu medycznego. Pierwsze porady udzielane matkom przez pielęgniarki w szpitalach położniczych mają duży wpływ na to, w jakich pozycjach faktycznie śpią niemowlęta.

Badania grupy Pankhurst i wsp. pokazały, że istnieje związek między SIDS a wspólnym spaniem z rodzicami (bedsharing), masą ciała rodziców i wiekiem dziecka. W latach 1992-96 w Cleveland analizowano wszystkie zgony niemowląt w domu. Do badań zakwalifikowano wszystkie niewyjaśnione przypadki potwierdzone autopsją. Współczynnik SIDS w Cleveland w 1994 wyniósł 2,6/1000. (Współczynnik SIDS w USA-1,0/1000). Do badań wykorzystano: wyniki autopsji, akty urodzenia i zgonu, kartoteki policyjne, dokumentację medyczną dotyczącą matki i dziecka. Jako 'bedsharing' klasyfikowano przypadki, gdy dziecko zmarło śpiąc z 1 lub 2 rodzicami. Zgony występują częściej u młodszych dzieci, jeśli śpią one z rodzicami, oraz częściej, jeśli rodzic jest otyły². Nie analizowano pozycji w czasie snu, gdyż tylko od 1/3 uzyskano te dane. Badano również zażywanie narkotyków i alkoholu przez matki.

Poszukiwano również związku między szczepieniami niemowląt a występowaniem SIDS. Z 470000 dzieci urodzonych na badanym obszarze (5 regionów Wielkiej Brytanii), 456 zmarło z niewyjaśnionych przyczyn, a w 363 przypadkach za przyczynę uznano SIDS. Nie wykazano związku między immunizacją a SIDS. Stwierdzono wręcz, że szczepienie może mieć pewien ochronny wpływ, gdyż zmniejsza liczbę infekcji u niemowląt.

W latach 70-tych zasugerowano, że refluks żołądkowo-przełykowy (GOR) może być przyczyną SIDS, gdyż występuje w tej samej grupie wiekowej i również najczęściej pojawia się we śnie. W związku z tym przeprowadzono badania mające na celu znalezienie związku i ewentualne określenie wspólnych czynników ryzyka dla SIDS i GOR. Badania wykazały, że nie sam refluks jest przyczyną SIDS, ale nieprawidłowa odpowiedź organizmu na wystąpienie refluksu. Okazało się, że odpowiedź jest efektem aktywacji chemoreceptorów krtani (LCR), co powoduje bezdech, bradykardię, wzrost ciśnienia i redystrybucję krwi. Odpowiedź jest zależna od wieku i ograniczona tylko do młodszych dzieci. Poza tym badania pokazały, że wiele ofiar SIDS miało w wywiadzie liczne infekcje dróg oddechowych, przede wszystkim zakażenia wirusowe (RSV może powodować bezdech).

Ryzyko SIDS jest większe u dzieci z małą masą urodzeniową i u wcześniaków (20-38% SIDS to wcześniaki). Również ta grupa dzieci jest bardziej narażona na bezdechy (są częstsze i bardziej niebezpieczne), chociaż z reguły zanikają w okolicy 36 tygodnia życia postkoncepcyjnego, kiedy pień mózgu jest już w pełni dojrzały. Za pomocą badań polisomnograficznych badano częstość występowania bezdechów podczas snu. Wyniki wykazały, że występowanie bezdechów w niemowlęctwie ma trwały wpływ na zmniejszoną zdolność do wybudzania ze snu, co może zwiększać ryzyko SIDS. Okazało się, że próg pobudliwości zależy od fazy snu, wieku urodzeniowego i wieku ciążowego. Dzieci urodzone przedwcześnie z historią bezdechów trudniej pobudzić, niż te bez bezdechów. Pobudliwość natomiast chroni przed nagłym zatrzymaniem oddechu, więc jej zmniejszenie może być czynnikiem ryzyka SIDS³.

W 17 krajach przeprowadzono międzynarodowe badania metod pielęgnacyjnych sprzyjających bądź zapobiegających SIDS: spanie w jednym łóżku z rodzicami (czynnik ryzyka), używanie miękkich poduszek (czynnik ryzyka), spanie w jednym pokoju z rodzicami (zmniejsza ryzyko). Spanie razem z rodzicami było częstsze w ośrodkach z niską świadomością SIDS i wynosiło w różnych krajach od 2 do 88%. Miękkich poduszek używano w 4-95% przypadków. Ilość dzieci dzielących pokój z rodzicami była najniższa w ośrodkach z wyższą świadomością SIDS (wahała się 58-100%). Zebrane dane dowodzą, że metody postępowania różnią się w zależności od kraju. W żadnym kraju nie stosuje się wszystkich zalecanych postępowań w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia SIDS⁴.

Thogmartin i wsp. zebrali wyniki autopsji niemowląt poniżej pierwszego roku życia w okresie 1986-99. Grupa badana liczyła pierwotnie 245 niemowląt, ale w przypadku 28 zgonów udało się wyjaśnić przyczyny (urazy, zakażenia, znęcanie). 217 niemowląt zakwalifikowano do grupy zmarłych z powodu SIDS, spośród nich: 62,7% - śpiące na brzuchu, 9,7% - śpiące na plecach, 5,5% - śpiące na boku, ponad 22% - śpiące w nieustalonej pozycji, 40% spośród 217 niemowląt spało wspólnie z rodzicami. Badania pokazały, że częstość SIDS między 1986 a 1999 rokiem zmniejszyła się o 50%. Prawdopodobnie był to efekt przeprowadzonej w USA kampanii 'back to sleep'- "sen na wznak". 'Bedsharing' zwiększa częstość niewyjaśnionych zgonów bez względu na pozycję dziecka w czasie snu. 89% dzieci zmarłych z powodu SIDS to dzieci śpiące na brzuchu i/lub wspólnie z rodzicami. Niestety nie można było ocenić ryzyka wystąpienia SIDS, ponieważ nie było grupy kontrolnej⁵.

1.Dwyer, T. & Ponsonby, A. L. (1996). Sudden infant death syndrome: after the "back to sleep" campaign. BMJ 313, 180-181.
2. Carrol - Pankhurst C, Mortimer E. Sudden infant death syndrome, bedsharing, parental weight and age at death. Pediatrics 2001;107(530-536).
3. Horne R, Andrew S, Mitchel K, al. e. Apnoea of prematurity and arousal from sleep. Early Hum Dev 2001;61:119-133.
4. Nelson E, Taylor B. International Child Care Practices Study: infant sleeping enviroment. Early Hum Dev 2001;62:43-55
5. Thogmartin J, Siebert C, Pellan W. Sleep position and bed - sharing in sudden infant deaths: an examination of autopsy findings. J Pediatr 2001;138:212-7.

SŁOWNICZEK POJĘĆ MEDYCZNYCH

ALTE (Apparent Life Threatening Event) - wystąpienia nagłych objawów zagrażających życiu
ALTE idiopatyczny - wystąpienia nagłych objawów zagrażających życiu bez znanej przyczyny
Anamnestyczne czynniki - czynniki wykrywane w badaniu przedmiotowym, czyli inaczej klinicznym
Anomalie odźwiernika - nieprawidłowa funkcja lub budowa mięśnia pierścieniowatego, który łączy przełyk z żołądkiem
Autopsja - jest to badanie pośmiertne ciała ludzkiego w celu znalezienia przyczyny zgonu
Badania polisomnograficzne - badania dotyczące charakterystyki snu pacjenta przeprowadzane najczęściej w specjalnym "laboratorium snu"
Bedsharing - wspólne spanie w jednym łóżku z niemowlęciem
Bezdech - brak oddechu trwający dłużej niż 20 sekund
Bradykardia - spadek czynności serca poniżej 80 uderzeń na minutę (dla noworodka i niemowlęcia) w czasie czuwania
Chemoreceptory - receptory znajdujące się w naczyniach tętniczych (tętnica płucna, aorta), których zadaniem jest pomiar zawartości tlenu i dwutlenku węgla we krwi
GERD (refluks żołądkowo - przełykowy) - cofnięcie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Jest najczęściej spowodowane niewydolnościa oddźwiernika
Gestoza (EPH) - nadciśnienie u ciężarnej spowodowane niewydolnością układu krążenia
Immunizacja - wykształcenie odporności organizmu poprzez produkcje przeciwciał
Neonatolg - lekarz, specjalista którego pacjentami są noworodki, czyli dzieci od urodzenia do 28 dnia życia
Redystrybucja krwi - przesunięcie krwi z obszarów o mniejszym znaczeniu do obszarów o większym znaczeniu dla całego organizmu
RR (niskie) - obniżone ciśnienie krwi
RSV - Respiratory Syncytial Virus - wirus syncytium nabłonka oddechowego
SIDS - Sudden Infant Death Syndrome - zespół nagłej śmierci niemowląt
Wcześniak - noworodek urodzony przed 37 tygodniem ciąży